موسسه مدیریت پروژه آمریکا (PMI)، پمباک 7 که جدیدترین نسخه استاندارد پمباک است را در سال 2021 منتشر کرد. PMBOK7 با نسخه‌های قبلی تفاوت زیادی داشت. تا پیش از انتشار نسخه هفتم پم باک، هر زمان که ویرایش جدیدی از این استاندارد منتشر می‌شد، ویرایش‌های قبلی منقضی و از اعتبار خارج می‌شدند. اما در به‌روز رسانی نسخه 6 به 7 با وجود انتشار PMBOK 7، همچنان PMBOK 6 معتبر است. بنابراین در این نوشته، که برگرفته از وبیناری از مهندس مهدی معین می‌باشد، مهم ترین تفاوت‌های PMBOK 6 و PMBOK 7 به صورت خلاصه بررسی خواهد شد.
تفاوت ساختار PMBOK7 و PMBOK 6 چیست؟
در ویرایش هفتم پمباک، ساختار استاندارد به طور کلی تغییر کرده است، دو بخش اصلی این نسخه عبارتند از:
بخش اول- استاندارد
این بخش شامل مقدمه، سیستم تحویل ارزش (Value Delivery System) و اصول مدیریت پروژه می‌باشد. یکی از تفاوت‌های مهم نسخه هفتم و ششم پم باک توجه ویژه به موضوع ارزش (Value) است. در PMBOK 7، ابتدا به جای مطرح شدن پروسه‌های مدیریت پروژه، به دنبال این هستیم که “چرا پروژه را انجام می‌دهیم؟”. ویرایش هفتم با بحث ارزش آغاز می‌شود و بر این نکته تاکید دارد که باید ارزشی که قصد تولید آن در پروژه دارید را از قبل در نظر گرفتن هر رویکردی برای مدیریت پروژه انتخاب کرده باشید.
مطابق پمباک ششم در طول اجرای پروژه، خروجی‌هایی (Output) تولید می‌شود که این خروجی‌ها تبدیل به نتایجی (Outcome) می‌شوند. این نتایج منجر به ایجاد فایده (Benefit) برای ما شده و در نهایت فایده نیز منجر به ایجاد “ارزش” در پروژه می‌شود. به بیان دیگر “ارزش” همان چیزی است که ذی‌نغعان پروژه به دنبال آن هستند! ارزش همان نیازی است که باید توسط پروژه برطرف شود مواردی از قبیل: امنیت، سلامت، ایجاد اعتبار، سود مالی و … . PMBOK 7th بر این موضوع تاکید می‌کند که در ابتدای پروژه، لیست ارزش‌هایی که قرار است در پروژه محقق شود را با توافق ذی‌نفعان تهیه کنید. در طول اجرای پروژه نیز هدف نباید فقط انجام پروژه به هر روشی و به پایان رساندن آن باشد، بلکه باید ارزش لازم را ایجاد کرده و آن را قربانی زمان، هزینه و … نکنیم.
پیش از این و مطابق ورژن ششم، به پروژه‌هایی برمی‌خوردیم که در آنها به دلیل وجود عدم قطعیت‌های بالا، پیاده‌سازی 49 فرآیند ورژن ششم در آنها ممکن نبود. حجم بالای اختصاصی‌سازی (Tailoring) در این پروژه‌ها، منجر به این می‌شد که خروجی حاصل شده شباهتی به خروجی مورد انتظار 49 فرآیند نداشته باشد. در نسخه هفتم، دیدگاه کمی کل‌نگرتر شده و روش‌های انجام پروژه و نتایج حاصله را همزمان در آنها در نظر می‌گیریم. مطابق پی ام باک، فارغ از رویکرد مدیریت پروژه که یا فرآیندمحور مانند روش قابل پیش‌بینی (Predictive) است یا چابک (Agile)، لازم است 12 اصل در پروژه رعایت شود. این 12 اصل، به شرح زیر است:
- Stewardship (مباشرت)
- Team (تیم)
- Stakeholders (ذی‌نفعان)
- value (ارزش)
- Systems Thinking (تفکر سیستمی)
- Leadership (رهبری)
- Tailoring (اختصاصی‌سازی)
- Quality (کیفیت)
- Complexity (پیچیدگی)
- Risk (ریسک)
- Adaptability and Resiliency (سازگاری و انعطاف‌پذیری)
- Change (تغییر)
بخش دوم- راهنما (guide)
در بخش دوم، 8 دامنه عملکردی (Performance Domains) معرفی شده است. در صورتی که در نسخه ششم، 5 گروه فرآیندی (Process group) و 10 حوزه دانش (knowledge area) وجود داشت. در این بخش، همچنان ضمن تاکید بر اینکه مهم نیست پروژه با چه رویکردی مدیریت می‌شود، این 8 دامنه عملکردی معرفی شده است:
- Stakeholders (ذی‌نفعان)
- Team (تیم)
- Life Cycle Development Approach and (رویکرد توسعه و چرخه عمر پروژه)
- Planning (برنامه‌ریزی)
- Project Work (کارهای پروژه)
- Delivery (تحویل دادن)
- Measurement (اندازه‌گیری)
- Uncertainty (عدم قطعیت)
این 8 حوزه عملکرد را می‌توان ترکیبی از گروه‌های فرایندی و حوزه‌های دانش مطرح شده در نسخه ششم دانست.
یکی دیگر از موارد تفاوت PMBOK 6 و PMBOK 7، توجه ویژه به محصول (Product) است. از مدیر پروژه انتطار می‌رود با مدیریت محصول (Product Management) آشنایی داشته باشد؛ به چرخ عمر محصول (Product life cycle) توجه کند و درک خوبی از آن داشته باشد، که به این وسیله بتواند ارزش بیشتری برای مشتری فراهم کند. پیش از این در مثلث PMI اشاره شده بود که مدیر پروژه باید با استراتژی‌ها همسو باشد و این همسویی به وسیله مهارت “مدیریت محصول” فراهم می‌شود.
در حوزه دفتر مدیریت پروژه (PMO) نیز تغییراتی در نسخه هفتم رخ داده و علاوه بر سه نوع قبلی، مدل جدیدی به نام Enterprise level PMO (EPMO) نیز تعریف شده است، این PMO در سطح سازمان است و سیاست‌گذاری‌های لازم برای ارتباط میان PMOها را اجرا می‌کند. مرکز تعالی چابکی، (ACoE) Agile Centre of Excellence، نیز مدل دیگری از PMO است که در سازمانهایی که با رویکرد چابک (Agile) پیش می‌روند مورد استفاده قرار می‌گیرد، دفتر تحویل ارزش،Value Deliver Office (VDO)، نام دیگر این PMO است.
در بخش دیگری در ویرایش هفتم پم ام باک، مبحث اختصاصی‌سازی (Tailoring) به صورت جدی بیان و به عنوان یک فصل جداگانه مطرح شده است. همچنین تمام ابزارها و تکنیک‌هایی (Tools and Technique) که در پمباک ششم مطرح شده بود با اضافه کردن تغییراتی، در یک فصل جداگانه در انتهای استاندارد جمع‌آوری شده است. به صورتی که دیگر برای هر فرآیند ابزار و تکنیک جداگانه‌ای مطرح نمی‌شود و برای کلیت مدیریت پروژه ابزارها و تکنیک‌هایی در نظر گرفته شده است، در نسخه هفتم اصطلاح “مدل‌ها، متدها و مصنوعات” (Models, Methods and Artifacts) به جای “ابزارها و تکنیک‌ها” آورده شده است.
7 دسته از مدل‌ها عبارتند از:
- مدل‌های رهبری موقعیتی (Situational Leadership Models)
- مدل‌های ارتباطی (Communication Models)
- مدل‌های انگیزشی (Motivation Models)
- مدل‌های تغییر (Change models)
- مدل‌های پیچیدگی (Complexity Models)
- مدل‌های توسعه تیم پروژه (Project Team Development Models)
- مدل‌های دیگر (Other Models)
انواع متدهای مطرح شده نیز به شرح زیر است:
- روش‌های جمع‌آوری و تحلیل دیتا (Data Gathering and Analysis)
- روش‌های تخمین (Estimating)
- روش‌های جلسات و رویدادها (Meetings and Events)
- روش‌های دیگر (Other Methods)
دست‌آفریدها یا مصنوعات (artifact) نیز همه اسنادی هستند که در طول اجرای پروژه مورد استفاده قرار می‌گیرند و لزوما اسناد مکتوب و رسمی نیستند. در نسخه ششم، به این اسناد به صورت پراکنده در قسمت‌های مختلف اشاره شده بود اما در ویرایش هفتم در یک فصل جداگانه جمع‌آوری شده‌اند. این مصنوعات شامل 9 بخش زیر می‌باشند:
- اسناد استراتژی (Strategy Artifacts)
- لیست‌ها (Logs and Registers)
- برنامه‌ها (Plans)
- چارت‌های سلسله مراتبی (Hierarchy Charts)
- خطوط مبنا (Baselines)
- داده‌ها و اطلاعات بصری (Visual Data and Information)
- گزارش‌ها (Reports)
- توافقنامه‌ها و قراردادها (Agreements and Contracts)
- مصنوعات دیگر (Other Artifact)
پمباک ششم را نباید در مقابل ویرایش هفتم دید. مواردی که در پمباک هفتم مطرح می‌شود مسائلی مربوط به همه‌ی پروژه‌هاست. پمباک هفتم به ما می‌گوید اگر می‌خواهید پروژه‌ای را مدیریت کنید، باید اصولی را رعایت کنید. اما اگر می‌خواهید آن را بر اساس روش قابل پیش‌بینی (predictive) مدیریت کنید، ویرایش ششم پمباک می‌تواند یکی از انتخاب‌های شما باشد.
از دیگر تغییرات پمباک 7، می‌توان به این مورد اشاره کرد که نقش رهبری مدیر پروژه پررنگتر شده است. در ویرایش ششم پی ام باک مدیر پروژه شخصی بود که تیم را مدیریت می‌کرد و همه چیز را به تنهایی پیش می‌برد. اما در پمباک هفتم، مدیر پروژه بیشتر روی رهبری تیم تمرکز می‌کند و تیم، کارهای پروژه را پیش می‌برد.
- همان‌طور که قبل‌تر اشاره شد، ورژن ششم همچنان معتبر است، آیا در آزمون PMP همچنان از ورژن ششم پرسشی مطرح می‌شود؟
سرفصل‌های آزمون PMP تلفیقی از نسخه ششم و هفتم پمباک است. همچنین مطالبی از حوزه چابک (Agile) نیز در آن وجود دارد. به جهت سهولت کار، جزواتی ترکیبی از PMBOK7 و PMBOK6 در آکادمی پیشرو مدیریت پیران موجود است. احتمالا تا 6 ماه آینده سوالات بیشتری از ورژن هفتم پمباک وارد آزمون خواهد شد.
- برخی می‌گویند بیشتر تمرکز نویسندگان پمباک 7 بر مدیریت پروژه چابک (Agile) بوده و رویکرد پمباک به تدریج به سمت پروژه‌های مربوط به حوزه تکنولوژی متمایل است. آیا این دیدگاه صحیح است؟
خیر. نسخه هفتم استاندارد به صورت جامع و فراتر از نوع پروژه، به مسائل نگاه کرده است. بنابراین مشکلاتی که در پمباک ششم پاسخی برای آن وجود نداشت، در پمباک هفتم پاسخ داده شده است. در حال حاضر، باید متناسب با رویکرد پروژه از نسخه هفتم برداشت کنیم. البته با انتشار متممی برای پروژه‌های مربوط به حوزه ساخت، راه‌های بهتری برای این نوع پروژه‌ها پیشنهاد خواهد شد. لازم به ذکر است که شیوه مدیریت پروژه قابل پیش‌بینی (predictive) هرگز منسوخ نمی‌شود.
متن برداشت شده از وبینار با موضوع تغییرات پمباک ورژن هفتم
گردآورنده: شقایق فراهانی
دیدگاهتان را بنویسید