مدیران موفق پروژه مدیرانی هستند که هم مهارت‌های مدیریتی قوی و هم مهارت‌های رهبران مؤثر را تمرین می‌کنند. مهارت‌های رهبری (Leadership skills) همان مهارت‌های مدیریتی (Management skills) نیستند. این مقاله بر صلاحیت‌های رهبری موردنیاز مدیران پروژه جهت مدیریت مؤثر تیم‌های خود و ارائه موفقیت‌آمیز پروژه‌ها متمرکز است و ارائه تفاوت‌ها و اشتراکات بین مدیریت پروژه و رهبری را پوشش می‌دهد.
حال با دانستن اهمیت بالای این موضوع، در این مطلب از PMPiran همراه ما باشید.
لزوم مهارت‌های رهبری برای مدیران پروژه
در چند سال گذشته شاهد پیشرفت چشمگیری در حوزه مدیریت پروژه بوده‌ایم. دلیل این پیشرفت این است که متخصصان این حوزه از بهترین شیوه‌ها در مدیریت پروژه و برنامه‌ها در سازمان‌های خود استفاده می‌کنند. مدیران پروژه در اجرای روش‌های مدیریت پروژه، با استفاده از پیشرفت فن آوری، ابزارها و تکنیک‌های همکاری که بر روی تیم اعمال می‌شود، به‌اندازه کافی بر پروژه‌ها تسلط دارند پروژه‌ها را به‌خوبی پیش می‌برند.
بااین‌حال، حتی با پیشرفت نرخ موفقیت در پروژه‌ها و ابزارها و تکنیک‌های پیشرفته از نظر فنی برای کمک به بهبود بهره‌وری تیم، امروزه سازمان‌ها هنوز در تنظیم و دستیابی به اهداف استراتژیک خود با چالش‌های پیچیده زیادی روبرو هستند. یک چالش بزرگ ناشی از کمبود یا ضعف “رهبری” در سازمان است.
سازمان‌ها برای موفقیت در اجرای اهداف استراتژیک خود از طریق پروژه‌ها و برنامه‌ها به رهبران مؤثری که مسلط بر مهارت‌های رهبری باشند نیاز دارند. سازمان‌ها باید مدیران پروژه‌ای داشته باشند که رهبران مؤثری نیز هستند. اما سؤال اصلی این است که مدیران پروژه به چه مهارت‌های رهبری نیاز دارند؟ آیا مهارت‌های مدیریت پروژه برای مدیران کافی است؟
تفاوت مهارت‌های رهبری و مهارت‌های مدیریت پروژه
مدیریت پروژه با رهبری متفاوت است. مدیران موفق پروژه ممکن است رهبران مؤثری نباشند. با درک تفاوت بین مدیریت پروژه و رهبری و گام بردن به سمت رهبران مؤثر، مدیران موفق پروژه می‌توانند از مهارت‌های ابتکاری و خلاقانه خود برای کمک به آنها در توسعه مهارت‌های رهبری که مکمل توانایی‌های مدیریت پروژه آنها است، استفاده کنند.
اگرچه مدیریت پروژه با رهبری متفاوت است، اما بین این دو اشتراکاتی وجود دارد. عملکرد یک مدیر پروژه و اثربخشی یک رهبر هر دو از نظر عملکرد پیروان – عملکرد تیم اندازه‌گیری می‌شوند. ازاین‌رو، تمرکز بر عملکرد تیم جنبه بسیار مهمی در توسعه مهارت‌های رهبری برای مدیران پروژه است.
مهمترین مهارت‌های رهبری برای مدیر پروژه با ایجاد انگیزه و تشویق تیم‌ها و افراد – مهارت‌های مذاکره و ارتباطات، مهارت‌های گوش‌دادن و تأثیرگذاری و تیم‌سازی با تأکید بر بهبود عملکرد تیم آغاز می‌شود.
مهارت‌های رهبری برای مدیران پروژه
آخرین ویرایش PMBOK® مدیریت پروژه را به‌عنوان کاربرد دانش، مهارت، ابزار و تکنیک برای فعالیت‌های پروژه تعریف کرده که نیازهای پروژه را برآورده می‌کند.
چارلز م. کادول (2004) تعاریف خلاصه‌ای از رهبری عنوان کرده است که توسط متخصصان رهبری جان پی کوتر، جان دبلیو گاردنر و پیتر اف. جان پی. کوتر (1988)، از دانشکده بازرگانی هاروارد، رهبری مؤثر را فرایند حرکت گروهی از پیروان در جهتی از طریق اکثراً غیراجباری و تولید جنبش در جهت منافع بلندمدت گروه تعریف کرد.
جان دبلیو گاردنر (1990) ، یک متخصص رهبری که مشاور چهار رئیس‌جمهور ایالات متحده بوده است، رهبری را به‌عنوان روند اقناع یا مثالی تعریف کرد که به‌موجب آن یک فرد گروهی از پیروان را به دنبال اهداف مشترک ترغیب می‌کند.
پیتر اف دراکر (1996) ، نویسنده مشهور بین‌المللی در زمینه رهبری، رهبر را به‌عنوان کسی تعریف می‌کند که پیروان داشته باشد. وی میگوید صرف‌نظر از توانایی‌های فردی یا عظمت فردی یک رهبر، هیچ رهبر بدون پیرو نمی‌تواند وجود داشته باشد.
تفاوت بین مدیریت پروژه و رهبری
اگرچه انتظار می‌رود مدیران پروژه رهبر باشند، مدیریت پروژه و رهبری دو چیز متفاوت هستند. یک مدیر پروژه موفق بودن، ارائه مداوم پروژه‌های موفق به این معنی نیست که شخص یک رهبر موفق است. مدیران موفق پروژه مهارت‌های مدیریت پروژه را از طریق آگاهی از چارچوب استاندارد مدیریت پروژه و از طریق تجربه در استفاده از بهترین روش‌ها در اجرای روش‌های مدیریت پروژه توسعه می‌دهند.
رهبران موفق افراد مبتکر و خلاق هستند که به طور مداوم مهارت‌های جدیدی را برای ادغام با توانایی‌های فعلی خود ایجاد می‌کنند. رهبران مؤثر مهارت‌های رهبری را با مهارت‌های مدیریت پروژه ادغام می‌کنند و مهارت‌های جدید رهبری را تکمیل می‌کنند تا مهارت‌های مدیریت پروژه خود را تکمیل کنند.
Charles M. Cadwell (2004) می‌توان تفاوت بین رهبران و مدیران را در نموداری که زیر آورده شده است خلاصه کرد. کادول میگوید که مهارت‌های مدیریت زمینه‌ای برای رشد مهارت‌های رهبری فراهم می‌کند. رهبران مؤثر این توانایی را دارند که مهارت مناسب را در زمان مناسب و در مکان مناسب به کار گیرند.
1-رهبران نوآوری؛ مدیران اداره می‌کنند
مدیران معمولاً بر پیاده‌سازی و پیروی از فرایندها، رعایت برنامه‌های روزمره فعالیت‌ها متمرکز می‌شوند و اطمینان حاصل می‌کنند که تیم می‌تواند با ابزارهایی که برای انجام وظایف خود نیاز دارند، مثمر ثمر باشد.
رهبران مبتکرانی هستند که همیشه به دنبال بهبود روش‌های انجام کارها و به چالش کشیدن فرایندها برای بهبود سطح بهره‌وری تیم هستند.
2-چالش یا حفظ وضعیت موجود؟ مسئله این است!
مدیران در فرایندها مهارت دارند. ازاین‌رو، آنها تمایل دارند که وضع موجود را بپذیرند و کارها را به روشی که انجام داده‌اند ادامه دهند. آنها تمایل دارند در برابر انحراف از روند فعلی مقاومت کنند و بنابراین در برابر روش‌های جدید انجام کار مقاومت می‌کنند. رهبران تمایل دارند به دنبال چالش‌ها باشند. چالش‌ها منجر به ایجاد ایده‌های جدید و بهبود در روندهای فعلی می‌شود.
3-تفکر بلندمدت و کوتاه‌مدت!
رهبران با دستیابی به اهداف استراتژیک سازمان، چشم‌انداز ایجاد می‌کنند (وضعیت آینده سازمان). رهبران در دستیابی به چشم‌انداز بلندمدت فکر می‌کنند. مدیران پروژه به‌عنوان بخشی از دستیابی به اهداف استراتژیک بلندمدت، برای دستیابی به محصولات قابل تحویل کوتاه‌مدت و میان‌مدت متمرکز هستند.
این امر باعث می‌شود که هم رهبری مؤثر و هم مدیریت پروژه برای دستیابی به اهداف استراتژیک کوتاه‌مدت و بلندمدت برای هر سازمانی ضروری باشد.
4-ایجاد انگیزه یا کنترل؛ تفاوت در این است!
یکی از اصول رهبری مؤثر این است که رهبران به‌راحتی به افراد خود انگیزه می‌دهند و از طریق کار از آنها الهام می‌گیرند: در تعیین اهداف، مشارکت معنادار، شناخت تلاش‌هایشان، همیشه تیم را به ارائه بهترین کارهایی که می‌توانند تشویق کنند.
مدیران با تمرکز بر اجرای فرایندها، افراد و محیط، کار خود را کنترل می‌کنند، از جمله تکالیف شغلی، برنامه‌ها و غیره.
مدیران موفق پروژه به طور مداوم مهارت‌های رهبری را در تیم‌های انگیزه دهنده و الهام‌بخش توسعه می‌دهند. آنها فرایندهای مؤثر مدیریت منابع انسانی را برای توسعه تیم تمرین می‌کنند.
5-انجام کارهای درست یا انجام درست کارها؟!
رهبران بر تحقق چشم‌انداز سازمان متمرکز هستند. اجرای استراتژی سازمانی از طریق پروژه‌ها و برنامه‌ها به تصمیم‌گیری صحیح در مورد اینکه چه مواردی و ابتکاراتی باید اجرا شود، بستگی دارد. پس از اتخاذ تصمیمات (در مورد ابتکار عمل)، مدیران از تحویل پروژه/برنامه اطمینان حاصل می‌کنند که کارها به‌درستی انجام می‌شود (استفاده از مدیریت پروژه برای اجرای پروژه).
6-وسعت نفوذ وابسته به مهارت رهبری!
رهبران مؤثر بر کل سازمان و همچنین افراد خارج از سازمان تأثیر می‌گذارند. نفوذ آنها فراتر از مرزهای سازمان است.
تأثیر مدیران پروژه بر پروژه‌های خودشان مسلط است، اما آنها تأثیر کمی در خارج از ذی‌نفعان پروژه خود دارند.
اشتراک بین مدیریت پروژه و رهبری
بزرگ‌ترین اشتراک بین مدیریت پروژه و رهبری چیزی است که پیروان به ارمغان می‌آورند.
پیتر اف دراکر (1996) تعریف خود را از رهبر ارائه داد، به‌عنوان کسی که پیروان دارد، به‌عنوان‌مثال، داشتن پیروان رهبر را تعریف می‌کند. دنبال‌کنندگان چه چیز دیگری می‌آورند؟ موفقیت یک رهبر با عملکرد پیروان تعیین می‌شود.
در یک محیط پروژه، پیروان مدیر پروژه تیم پروژه هستند. در یک محیط پروژه، موفقیت یک رهبر و موفقیت یک مدیر پروژه به عملکرد تیم پروژه بستگی دارد. عملکرد یک مدیر پروژه و اثربخشی یک رهبر هر دو از نظر عملکرد تیم سنجیده می‌شوند.
مهارت‌های رهبری برای مدیران پروژه
مدیران پروژه از طریق تیم‌های پروژه خودکارهای تعیین شده پروژه را انجام می‌دهند. آنها مهارت‌های کسب‌وکار، فنی و رهبری لازم را برای کمک به مدیریت مؤثر تیم‌های پروژه خود کسب می‌کنند.
آنها مهارت‌های رهبری مؤثر را در ایجاد انگیزه در تیم‌های خود در تحقق اهداف پروژه و تکمیل محصولات قابل تحویل پروژه برای دستیابی به اهداف پروژه به کار می‌گیرند.
مهارت‌های ضروری رهبری برای مدیران پروژه با انگیزه دادن و الهام‌بخش بودن به تیم‌ها آغاز می‌شود. سایر مهارت‌های رهبری از جمله مذاکره، برقراری ارتباط، گوش‌دادن، مهارت‌های تأثیرگذاری و تیم‌سازی نیز مهم است، به‌ویژه تا آنجا که در بهبود عملکرد تیم کمک کند.
ایجاد انگیزه و الهام‌بخش بودن
ایجاد انگیزه و الهام‌بخش بودن رهبران یک‌چشم اندازی ایجاد می‌کنند و سپس به طور مداوم آن چشم‌انداز را در سراسر سازمان برقرار می‌کنند و برای رسیدن به چشم‌انداز با تیم کار می‌کنند. رهبران مردم خود را در انجام کارهایشان مشتاق نگه می‌دارند و بر چشم‌انداز پروژه متمرکز می‌شوند. آنها اعضای تیم را تشویق می‌کنند که در جهت ارائه سهم خود در چشم‌انداز پروژه، نهایت تلاش خود را انجام دهند و کار را با رضایت کامل انجام دهند.
تیم‌سازی از تکنیک‌های رهبری
مهارت‌های رهبری و کار تیمی به اعضای تیم کمک می‌کنند، زیرا آنها کمک‌های فردی و گروهی خود را در دستیابی به اهداف پروژه انجام می‌دهند.
با مهارت‌های رهبری و کار تیمی هرچقدر که بیشتر آشنا شده باشید می‌توانید به نحوه عملکرد افراد در تیم یا سازمان خود کمک کنید تا به نتیجه مطلوب خود برسید.
یکی از مهارت‌های رهبر توانایی در مهارت‌های مختلفی است که به آنها امکان می‌دهد برای رسیدن به اهداف مشترک با تیم خود تعامل مؤثر و مثبتی داشته باشد.
مذاکره و برقراری ارتباط
از مهمترین مهارت‌هایی که یک رهبر باید داشته باشد، می‌توان به مذاکره و برقراری ارتباط اشاره کرد.
رهبران اعضای تیم و ذی‌نفعان پروژه را وادار می‌کنند که با درنظرگرفتن همه طرف‌های دارای منافع مشترک یا مخالف، با یکدیگر و به‌منظور سازش قبل از تصمیم‌گیری تیم، به طور مؤثر کار کنند. رهبران یک محیط پروژه ایجاد می‌کنند که در آن اعضای تیم می‌توانند در برقراری ارتباط با یکدیگر صادقانه و گشوده باشند، سبک ارتباطات هر یک از اعضای تیم را درک کرده و قادر به برقراری ارتباط مؤثر با ذی‌نفعان پروژه باشند.
گوش‌دادن و تأثیرگذاری از مهمترین شیوه‌های رهبری
رهبران شنونده‌های فعال هستند، قبل از تصمیم‌گیری تیمی که روی تیم تأثیر می‌گذارد، دیدگاه اعضای تیم را درک می‌کنند و باتوجه‌به آنها. رهبران اعضای تیم پروژه و سایر ذی‌نفعان را وادار می‌کنند تا با یکدیگر همکاری کنند و در جهت رسیدن به یک هدف مشترک همکاری کنند.
تعدادی از نویسندگان در مورد مهارت‌های رهبری برای مدیران پروژه نوشته‌اند، از جمله استیون فلانز و جینجر لوین (2005) و ویجی ورما (1995) ، منابع بسیار خوبی برای کشف راه‌هایی توسعه مدیران پروژه به رهبران مؤثر ارائه می‌دهند. در این مقاله جای کافی برای حتی خلاصه کردن کارهای آنها وجود ندارد.
یکی دیگر از کارهای مهم در زمینه تیم‌سازی، کار پاتریک لنسیونی (2002) در زمینه غلبه بر عدم عملکرد تیم است که به طور خلاصه در بخش بعدی بحث می‌شود.
بهبود عملکرد تیم با غلبه بر عملکردهای نادرست تیم
رهبران مؤثر کسانی هستند که مهارت‌های مناسب را در زمان مناسب برای شرایط مناسب به کار می‌گیرند. با ارزیابی عملکرد رهبر و مدیر پروژه بر اساس عملکرد تیم پروژه، رهبران مؤثر همیشه بر استفاده از مهارت‌های مناسب رهبری و مدیریت پروژه برای بهبود عملکرد تیم تمرکز می‌کنند.
بااین‌حال، دستیابی به بهبود بهره‌وری تیم کار بسیار دشواری است. تیم‌های پروژه از انسان‌ها تشکیل شده‌اند افرادی که اغلب با فرهنگ شخصی متنوع، مهارت‌ها، نقاط قوت، ضعف‌ها و شخصیت‌های مختلف متفاوت هستند.
در تصویر زیر دلایل اصلی عملکرد نامناسب تیم‌ها را مشاهده می‌نمایید که لازم است یک رهبر با تکنیک‌های رهبری آنها را بهبود دهد.
مهارت رهبری در ورزش
مهارت رهبری فقط دررابطه‌با پروژه‌های ساختمانی یا گروه‌های برنامه‌نویسی و… نیست. مهارت‌های رهبری در ورزش هم کاربرد دارد، در لیست تمام‌کارهای رهبری می‌توان رهبری در ورزش نوشت.
اگر شما هم به ورزش علاقه بسیار زیادی دارید و همین‌طور علاقه دارید که چطور مهارت رهبری می‌تواند یک تیم را به موفقیت برساند، پیشنهاد می‌کنیم مقاله فرمول رهبری سر الکس فرگوسن را مطالعه کنید.
برای یادگیری مهارت‌های رهبری می‌توانید از کتاب‌های مهارت‌های رهبری استفاده کنید. چند مورد از کتاب‌های رهبری:
1-سر الکسیس فرگوسن
2-با چرا شروع کنید
3- مدیریت افراد
4- رهبران آخر غذا می‌خورند
توسعه مهارت‌های رهبری در هر سمتی که باشید برای شما ضروری است؛ حتی اگر کارآموز باشید موقعیت مناسبی برای تمرین مهارت‌های رهبری است. همچنین می‌توانید به پیشرفت هم تیمی‌های خود کمک کنید.
یکی از مهارت‌های رهبری را می‌توان نظم شخصی عنوان کرد. تمرین برای انجام منظم و سروقت کارها، در عملکرد شخصی شما بسیار موثر است.
تبدیل به رهبری موثر برای تیم و سازمان خود شوید!
مدیریت پروژه با رهبری متفاوت است. مدیران موفق پروژه ممکن است رهبران مؤثری نباشند. اما مدیران پروژه می‌توانند مهارت‌های رهبری را برای تبدیل‌شدن به رهبرانی مؤثر توسعه دهند و سازمان‌ها امروز نیز برای داشتن رهبرانی مؤثر به مدیران پروژه موفق نیاز دارند. مدیران پروژه موفق می‌توانند با درک تفاوت بین مدیریت پروژه و رهبری و تبدیل‌شدن به رهبرانی مؤثر، از مهارت‌های ابتکاری و خلاقانه خود برای کمک به آنها در توسعه مهارت‌های رهبری که مکمل توانایی‌های مدیریت پروژه آنها هستند، استفاده کنند. با شرکت در دوره جامع مدیریت حرفه‌ای پروژه و آمادگی آزمون ®PMP و مفاهیمی که در این دوره آموزش داده خواهد شد از جمله مهارت‌های مربوط به رهبری، تمامی نکاتی که گفته شد محقق خواهد شد.
جنبه مشترک مدیریت پروژه و رهبری معیاری است که بر اساس آن عملکرد هم مدیر پروژه و هم رهبر ارزیابی می‌شود. عملکرد یک مدیر پروژه و اثربخشی یک رهبر هر دو از نظر عملکرد پیروان – عملکرد تیم اندازه‌گیری می‌شوند. ازاین‌رو، توسعه مهارت‌های رهبری برای مدیران پروژه با تمرکز بر مهارت‌های بهبود عملکرد تیم باید در توسعه مهارت‌های رهبری برای مدیران پروژه موردتوجه قرار گیرد. مهارت‌های ضروری رهبری برای مدیران پروژه با ایجاد انگیزه و الهام‌بخش از تیم‌ها و افراد آغاز می‌شود و شامل مهارت‌های مذاکره و برقراری ارتباط، مهارت گوش‌دادن و تأثیرگذاری و تیم‌سازی با تأکید بر استفاده از این مهارت‌ها برای بهبود تیم است.
منابع
pmi.org: Essential leadership skills for project managers
دیدگاهتان را بنویسید