همه چیز درباره دنیای پرآشوب ووکا VUCA

پیچیدگی تصمیمات و ابهام در پیش‌بینی نتایج، شما را از دستیابی به شگفتی‌های ادامه مسیر بازداشته است؟ تبریک، به جهان VUCA خوش آمدید.

نام اختصاری VUCA نخستین بار توسط ارتش ایالات متحده برای توصیف وضعیت جهان پس از جنگ سرد ابداع شد. حتی اگر این اصطلاح برای توصیف محیط کسب و کار امروزی ما استفاده شده باشد، به این خاطر است که ما در واکنش به تغییرات بسیار کند بوده‌ایم. شیوه‌های ما منسوخ و قدیمی هستند و دیگر در مواجهه با دنیای VUCA کافی نیستند.

ما هرگز نوسانات، عدم قطعیت، پیچیدگی و ابهاماتی را که امروز می‌بینیم ندیده‌ایم. پیتر دیاماندیس، از پیشگامان  نوآوری می‌گوید: «شکل‌گیری اولین گام‌های تکنولوژیکی ده‌ها هزار سال طول کشید، اما اکنون، تغییرات پارادایم تنها طی چند سال آینده اتفاق می‌افتد.»

فناوری تنها عرصه‌ای نیست که تغییرات سریع را تجربه می‌کند، تغییرات بی‌سابقه‌ای که در نوع مصرف بشر، نیروی کار، جهانی‌سازی و بسیاری از حوزه‌های دیگر دیده می‌شود، راه سازمان‌ها را تغییر می‌دهند.

و این همان جایی است که شما به عنوان یک استراتژیست وارد می‌شوید. فکر ساختن استراتژی VUCA برای سازمان شما (استراتژی‌ای که عملی و انگیزه‌بخش باشد) ممکن است باعث ایجاد احساس اضطراب در شما شود. احتمالاً ساعت‌ها را صرف خواندن مقالات و کتاب‌های مربوط به تفکر استراتژیک و برنامه‌ریزی استراتژیک کرده‌اید. آیا این رویکردها در تلاش هستند تا به نحوی شیوه‌های استراتژیک سنتی را با واقعیتی که به سرعت در حال تغییر است تطبیق دهند؟

به منظور ایجاد استراتژی که در دنیای VUCA کار می‌کند، رهبران باید به این سه پرسش مهم پاسخ دهند:

1. آیا آنچه شما تاکنون استراتژی می‌نامیدید اشتباه بوده است؟

طراحی استراتژی معنادار و موثر سخت است و به تلاش، زمان و منابع زیادی نیاز دارد. به همین دلیل، بسیاری از شرکت‌ها، برنامه استراتژیک خود را با سازمان‌های متخصص در میان می‌گذارند تا آشکار کنند که «استراتژی» در واقع چیز دیگری است: مأموریت سازمانی، چشم‌انداز و یا اهداف شرکت. همه این موارد بسیار مهم هستند، اما هرگز با یک استراتژی موثر (یک برنامه اقدامی هدفمند) که به سازمان کمک می‌کند تا ماموریت، چشم‌انداز و اهداف مذکور را انجام دهد، برابری نمی‌کند.

2. آیا استراتژی انتخابی شما انعطاف‌پذیر است؟

در محیط VUCA، استراتژی‌ها باید شامل مسیرهایی باشند که به ما امکان دهند تا به روندها یا تغییرات جدیدی پاسخ دهیم که بتوانند پیشرفت‌هایی را در مراحل بعدی رشد شرکت شکل دهند.

3. آیا شرکت شما گامی مهم در فرآیند ساخت استراتژی را از دست داده است؟

امروزه بسیاری از شرکت‌ها آموخته‌اند که برنامه‌ریزی استراتژیک تنها زمانی می‌تواند به درستی انجام شود که رهبر تیم، درگیر تفکر استراتژیک باشد. اگرچه افزودن بینش‌های تفکر استراتژیک به فرآیندهای برنامه‌ریزی استراتژیک موجود خوب است، اما مدیریت VUCA کافی نیست. اگر برنامه‌ریزی استراتژیک «چیستی» فرآیند استراتژی سازمان باشد و تفکر استراتژیک «چگونه»، آینده‌نگاری استراتژیک «چرایی» است که برای موفقیت در دنیای VUCA بسیار حیاتی است.

«آینده‌نگری استراتژیک» را می‌توان به‌عنوان عمل کاوش در آینده‌ و جایگزینی که طیفی از نتایج محتمل، ممکن، تحریک‌آمیز و ترجیحی را پوشش می‌دهد تعریف کرد. اگر سازمان‌های امروزی از خارج از مرزهای متعارف خود خارج می‌شوند (به نمونه‌های معروف صنعت خودروسازی “Uber” و حتی امور مالی «بلاک چین» فکر کنید)، پس باید حتما به طور گسترده‌تری به موضوعات اجتماعی در حوزه فناوری نگاه کنیم.

اگر احساس می‎کنید در فرآیندهای استراتژیک فعلی خود گیر کرده‌اید، احتمالاً با حداقل یکی از پرسش‌های ذکر شده در بالا از نزدیک آشنایی دارید. اما اگر نتوانید به هر یک از این پرسش‌ها پاسخ دهید، احتمالاً در ادامه مسیر «خستگی استراتژیک» را تجربه خواهید کرد.

خوشبختانه راه حل ساده است: استراتژی خود را از چشم‌انداز خود متمایز کنید، یک استراتژی انعطاف‌پذیر برای دنیای VUCA ایجاد کنید و قبل از اینکه برنامه‌ریزی بیشتری انجام دهید، مجموعه مهارت‌های مهم آینده‌نگری استراتژیک را با آن ادغام کنید. این کار ممکن است ساده به نظر برسد، اما به رهبران شجاعی نیاز دارد که بتوانند ضرورت بازنگری استراتژی برای دنیایی کاملاً جدید را درک کنند.

VUCA که چهار نوع چالش متمایز را با هم ترکیب می‌کند، چهار نوع پاسخ متمایز را هم می‌طلبد. این کار باعث می‌شود که دانستن نحوه نزدیک‌تر شدن به یک موقعیت چالش‌برانگیز و استفاده آسان از VUCA، راهی برای کنار گذاشتن استراتژی‌های سخت و برنامه‌ریزی‌های دشوار باشد. اینجاست که VUCA وارد می‌شود.

VUCA مخفف عبارت Volatile، Uncertain، Complex و Ambiguous است که معمولاً در زمانه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم به کار می‌رود. چهار ویژگی دنیای VUCA ما یکسان نیستند و درجات مختلفی دارند.

برای مثال، هر چه صنعتی پیچیده‌تر و بی‌ثبات‌تر باشد، پیش‌بینی آن سخت‌تر و در نتیجه نامطمئن‌تر خواهد بود. چیزی که عمدتاً متفاوت است این است که، چقدر در مورد موقعیت کسب و کار خود می‌دانید و تا چه اندازه می‌توانید نتایج احتمالی را به دقت پیش بینی نمایید.

در این قسمت به شرح نتایج نموداری از هاروارد بیزینس ریویو توسط ناتان بنت و جی. جیمز لمواین می‌پردازیم:

1. انگار در جهانی سرشار از نوسان، عدم قطعیت، پیچیدگی و ابهام که تصمیم‌گیری در مورد مسیر بعدی پیش‌رو در آن دشوار است و هیچ تصویری مقابل چشمان‌تان نیست گیر افتاده‌اید و اینطور به نظر می‌آید که از آینده مطمئن نیستید و نمی‌توانید برنامه منظمی برای آینده کسب و کار خود تجسم کنید. پیچیدگی تصمیمات و ابهام در پیش‌بینی نتایج، شما را از دستیابی به ادامه مسیر بازداشته است؟ تبریک، به جهان پر آشوب VUCA خوش آمدید.
2. همانطور که گفته شد VUCA مخفف چهار کلمه Volatility به معنای نوسان، Uncertainty به معنای عدم قطعیت، Complexity یا پیچیدگی و Ambiguity به معنای ابهام است. دنیای ووکا به چالش‌های پیش‌روی مدیران و سازمان‌‌ها و دشواری‌های مربوط به هریک از این حوزه‌ها می‌پردازد. چالش‌هایی که در صورت عدم رسیدگی به‌موقع، خود به تنهایی می‌توانند موجب سقوط یک کسب و کار شوند.
3. اگر برنامه‌ریزی استراتژیک، «چیستی» فرآیند استراتژی سازمان باشد و تفکر استراتژیک، «چگونه»، آینده‌نگری استراتژیک، همان «چرایی» است که برای موفقیت در دنیای VUCA بسیار حیاتی است.
4. به گمان بسیاری از مدیران سازمان‌ها، نباید خیلی سریع به سوی دنیای ووکایی گام برداشت و به‌خاطر یکپارچگی بیش از حد آن، باید تا حد ممکن دور ایستاد. این در حالی است که این تصمیم در نهایت منجر به درجا زدن سازمان‌ می‌شود. دلیل این تصمیم‌گیری نادرست اما، دنیای پر نوسان و به دور از قطعیت است. پس بیایید درست در چنین لحظه‌ای، به سراغ معرفی 4 بخش VUCA برویم.

و اما با 4 بخش تشکیل دهنده دنیای پر آشوب VUCA بیشتر آشنا شوید

1.نوسان (Volatility)

سرعت رقابت‌های دنیای امروز، شاید برای مشتری مطلوب به نظر برسد، اما برای صنعت و تولید، فشاری مضاعف به حساب می‌آید. نوسان‌های موجود در بازار مواد اولیه، مانع از ارائه پاسخ صحیح به تغییرات محیطی می‌شود. راه‌حل اما، استفاده از گزارش‌های تحلیلی، ترکیبی و آماری و استفاده از آن‌ها در برنامه‌ریزی‌های سازمانی است.

2.عدم قطعیت (Uncertainty)

عدم قطعیت ناشی از نبود دانش است. در دنیای VUCA، درک مسائل و محیط اطراف، نقطه مقابل عدم قطعیت است. به بیان ساده‌تر، عدم قطعیت موجود در سازمان‌ها، ناشی از عدم وجود اطلاعات کافی در مورد آن‌ها است.

3.پیچیدگی (Complexity)

پیچیدگی بر خلاف عدم قطعیت، ناشی از ازدیاد اطلاعات و عدم پردازش دقیق آن‌ها است. پیچیدگی زمانی از کنترل خارج می‌شود که ابزار مناسبی جهت پردازش داده‌های بسیار و مدیریت فرایندها وجود نداشته باشد.

4.ابهام (Ambiguity)

آخرین بخش VUCA ابهام است. ابهام بر خلاف عدم قطعیت یا پیچیدگی، ناشی از وجود یا فقدان دانش نیست. وضعیت مبهم به طور معمول ناشی از تولید یک محصول کاملا جدید، ورود به بازاری کاملا بکر و یا ارائه نوآوری است. در صورت عدم قطعیت، می‌توان با بررسی روندهای پیشین، پاسخ محرک‌های مختلف را تا حدودی تخمین زد، اما وضعیت مبهم، شرایطی است که تا به حال مشابه آن پیش نیامده است.

حالا دیگر پیچیدگی تصمیمات و ابهام در پیش‌بینی نتایج کسب و کار، شما را از دستیابی به شگفتی‌های ادامه مسیر بازنمی‌دارد، تبریک، به جهان پر آشوب VUCA خوش آمدید. اگر دنبال خلق استراتژی‌های مناسب برای سازمان خود می‌باشید، به شما پیشنهاد می‌کنیم در  کارگاه استراتژى چابک (خلق تا پیاده سازی) با استفاده از OKR ثبت‌نام بفرمایید. در این دوره شما با تکنیک‌ها و رویکردهای روز دنیا که برای خلق استراتژی از آن‌ها استفاده می‌شود آشنا می‌شوید.