راهنمای جامع پورتفولیو در مدیریت پروژه+پورتفولیو سرمایه‌گذاری

شاید شما هم تاکنون کلمه پورتفولیو (Portfolio) که گاهی پورتفو نیز خوانده می‌شود به گوشتان خورده باشد ولی در مفهوم آن دقیق نشده باشید، آشنایی با این مفهوم حتی اگر در سازمان‌های پروژه محور نیز مشغول فعالیت نیستید به شما کمک می‌کند تا احتمال خطر/ریسک منفی در فرصتی که در اختیارتان هست را کاهش و از طرفی سود مورد انتظارتان را افزایش دهد. مسلماً این چیزی شگفت‌انگیز است! بنابراین ارزش آن را دارد که زمانی جهت یادگیری پورتفولیو در این مطلب صرف کنید چه‌بسا که ممکن است زندگی‌تان را متحول نماید…

در این مطلب ابتدا به مفهوم پورتفولیو و اهمیت پورتفولیو در مدیریت پروژه می‌پردازیم و در ادامه آن به مبحث پورتفولیو در سرمایه‌گذاری خواهیم پرداخت.

مفهوم پورتفولیو چیست؟

برای تصور واژه پورتفولیو ضرب‌المثل قدیمی “همه تخم‌مرغ‌هایت را در یک سبد نگذار” را در ذهن داشته باشید و این یعنی اینکه شانس موفقیت را با انتخاب تنوعی از دارایی‌هایت بالا ببر که با رخداد شکست یا کاهش سود در یک مورد امکان جبران با دیگر فرصت‌ها همچنان وجود داشته باشد. این سبد یا پورتفو برای یک دانشجو می‌تواند سبدی از مقالات علمی و برای یک هنرمند می‌تواند سبدی از آثار هنری وی و برای یک سرمایه‌گذار ترکیبی از سرمایه‌گذاری‌ها در صنایع مختلف باشد.

البته معنی تحت‌الفضی پرتفوی در لغت‌نامه را می‌توان چنین توصیف کرد:

1. یک کیف قابل‌حمل برای نگهداری مواد، مانند کاغذها و مستندات کاری، عکس‌ها یا نقاشی‌ها.
2. مجموعه‌ای از آثار یا اسنادی که نمایانگر مهارت‌ها و دستاوردهای فرد است: نمونه کارهای عکاس. نمونه کارهای یک هنرمند.
3. دفتر یا پست یکی از اعضای کابینه یا وزیر کشور.
4. گروهی از سرمایه‌گذاری‌ها که توسط یک سرمایه‌گذار، شرکت سرمایه‌گذاری یا مؤسسه مالی صورت می‌گیرد.

مدیریت پورتفولیو پروژه (Project Portfolio Management)

یک پورتفولیو شامل پروژه‌ها، برنامه‌ها و عملیات مدیریت شده به‌عنوان یک گروه برای دستیابی به اهداف استراتژیک است

پورتفو مجموعه‌ای از پروژه‌ها و برنامه‌هایی است که به‌عنوان یک گروه برای دستیابی به اهداف استراتژیک مدیریت می‌شوند.

یک سازمان ممکن است دارای یک پورتفولیو باشد که در آن شامل کلیه پروژه‌ها، برنامه‌ها و کارهای عملیاتی در شرکت می‌شود.

همچنین ممکن است چندین پورتفولیو برای انتخاب پروژه و تصمیمات مداوم در مورد سرمایه‌گذاری ایجاد کند.

طبق PMI و PMBOK Guide آن ، یک پورتفولیو شامل “پروژه‌ها، برنامه‌ها و عملیات مدیریت شده به‌عنوان یک گروه برای دستیابی به اهداف استراتژیک است.”

PPM یا مدیریت پورتفولیو پروژه چه اهدافی دارد؟

از جمله اهداف PPM (مخفف Project Portfolio Management)، دستیابی به تعادل در سبد پروژه با اطمینان از ترکیب مناسبی از پروژه‌های با ریسک بالا و کم می‌باشد. با ایجاد ترکیبی بهینه از پروژه‌ها، PPM اطمینان حاصل می‌کند که یک شرکت در موقعیت بهتری برای دستیابی به اهداف عملیاتی و مالی خود قرار گیرد.

فرایند مدیریت پورتفولیو پروژه

مدیریت پورتفولیو پروژه شامل 5 فرایند است که در ادامه به تشریح هر یک می‌پردازیم:

1- تعیین استراتژی

ابتدا با جمع‌آوری اطلاعات اصلی پروژه و سازمانی، کلیه پروژه‌های در دست اجرا از جمله پروژه‌های بالقوه را شناسایی کنید. آن‌ها را دسته‌بندی کنید و در نظر بگیرید که پروژه‌ها در چه مرحله‌ای از چرخه عمر خود قرار دارند، اهداف استراتژیک و اهداف تجاری شرکت خود را مشخص کنید و تعیین کنید که آیا این پروژه‌ها از این اهداف استراتژیک پشتیبانی می‌کنند یا خیر.

استراتژی‌های تجاری اساس مدیریت پورتفولیو پروژه هستند. تهیه پاسخ به سؤالات متداولی که انتظار دارید در این مرحله دریافت کنید نیز توصیه می‌شود.

سؤالات متداول می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

“مدیریت پورتفولیو پروژه چیست؟ ” “هزینه شرکت چقدر است؟ ” “چگونه پورتفولیو به نفع ما خواهد بود؟ ” و حتی “چرا ما به مدیریت پورتفولیو پروژه نیاز داریم؟ “

بعد از اینکه یک استراتژی تعیین کردید، باید یک تیم پیاده‌سازی تشکیل دهید. تیم پیاده‌سازی شما باید شامل اعضای تیم فنی، مدیران پورتفولیو و مدیریت ارشد باشد.

2- تجزیه ‌و تحلیل کنید

در مرحله بعد، نقاط قوت و ضعف فعلی پورتفولیو پروژه خود را تحلیل کنید (می‌توانید از روش تحلیل SWOT هم استفاده کنید). هر پروژه را به‌صورت جداگانه ارزیابی کنید – مایلستون‌های پروژه، ROI بالقوه، گزارش زمان‌بندی و تخصیص منابع.

هدف این تجزیه‌وتحلیل، مشخص‌کردن موارد تکراری است یا ممکن است مشخص کند که بهتر است برخی از پروژه‌های موجود ترکیب نشوند یا حتی به طور کامل متوقف شوند.

همچنین باید با مقایسه احتمال موفقیت در برابر سود پیش‌بینی شده پروژه، ریسک کلی پورتفولیو پروژه را ارزیابی کنید.

3- اطمینان از هم‌ترازی

در مرحله بعد، یک تجزیه‌وتحلیل تراز را انجام دهید که به شما نشان می‌دهد آیا منابع حیاتی شما روی پروژه‌های حیاتی کار می‌کنند یا خیر و آیا پروژه‌هایی که تصمیم می‌گیرید واقعاً با تمام استراتژی‌های شرکت، هم‌تراز هستند یا خیر. توجه به اصول زیر به شما کمک می‌کند:

1. میزان تناسب استراتژیک بین پورتفولیو و شرکت. شما به تعادل بین فرصت‌های رشد کوتاه‌مدت، اهداف بلندمدت و تلاش برای نوآوری طولانی‌مدت نیاز دارید.
2. اطمینان از توزیع پروژه‌ها‌، از جمله تعداد و ماهیت پروژه‌ها مطابق با اهداف مختلف استراتژیک به گونه‌ای که منطقی و اقتصادی باشد.
3. احتمال اینکه محصول نهایی بازده مورد انتظار را ارائه دهد.
4. ارزیابی خطرات مرتبط اتخاذ یک رویکرد برای حذف و یا کاهش ریسک.

4- مدیریت

در این مرحله، شما باید پورتفولیوهای پروژه را مشاهده کرده و در مورد تخصیص مجدد بودجه و منابع تصمیمات لازم را اتخاذ کنید یا بر اساس اطلاعاتی که در مراحل قبلی فرایند کشف کرده‌اید، اولویت‌بندی کنید. فرایندهایی که باید در این مرحله در نظر گرفته شود شامل مدیریت منابع، مدیریت ریسک و مدیریت تغییر است.

همچنین ممکن است لازم باشد پروژه‌هایی را که ممکن است تصمیم به نگهداری آن‌ها داشته باشید دوباره برنامه‌ریزی کنید، اما ابتدا اطمینان حاصل کنید که برنامه‌ریزی مجدد با استراتژی شما همسو باشد.

5- تست و سازگاری

هیچ تضمینی وجود ندارد که در آغاز کار روند PPM خود را درست انجام داده باشید و در واقع نباید انتظار چنین چیزی را داشته باشید. شما باید در زمان لازم تغییر ایجاد کنید و سازگار شوید. معنی سازگاری برای هر شرکتی کاملاً متفاوت است، اما به‌طورکلی ایده خوبی است که پورتفولیوهای جدید خود را با چند ذینفع آزمایش کنید و در صورت لزوم بازخورد بگیرید و تغییرات لازم را اعمال کنید.

آیا مدیریت پورتفولیو پروژه با مدیریت پروژه متفاوت است؟

مدیریت پروژه و پورتفولیوبه مهارت‌های عمومی یکسانی نیاز دارند اما با وجود نام‌های مشابه آن‌ها، مدیریت پروژه و مدیریت پورتفولیودر واقع کاملاً متفاوت هستند.

همان‌طور که می‌دانید منظور از مدیریت پروژه استفاده از دانش، مهارت، ابزار و تکنیک‌ها برای اجرای فعالیت‌های پروژه به‌منظور تأمین نیازهای پروژه است. از طرف دیگر، PPM در وهله اول به اجرای پروژه‌ها نمی‌پردازد بلکه تمرکز آن بر انتخاب پروژه‌ها و نحوه تأمین بودجه آن‌ها بر اساس این‌که آیا پروژه‌ها از اهداف شرکت پشتیبانی می‌کنند یا نه. در این صورت پروژه‌هایی که در محدوده اهداف شرکت نیستند از بحث خارج می‌شوند.

به‌عنوان‌مثال اگر پورتفولیوهای یک شرکت فناوری را مدیریت می‌کنید به احتمال زیاد یک پروژه پیشنهادی ساختمانی را رد می‌کنید زیرا با استراتژی اعلام شده شرکت مبنی‌بر تمرکز بر روی انواع پروژه‌های فناوری از پیش تعیین شده همسو نیست.

چه تفاوت‌هایی بین پورتفولیو و برنامه وجود دارد؟

به زبان ساده، یک برنامه از مجموعه‌ای از پروژه‌های مرتبط به هم تشکیل شده است. به‌عنوان‌مثال، برنامه‌ای برای تأمین آب آشامیدنی پاک در مناطق روستایی ممکن است شامل یک پروژه زیرساختی، یک پروژه تحقیقاتی و یک پروژه آموزشی یا روابط‌عمومی باشد.

اما یک پورتفولیو مربوط به استراتژی سازمانی و چگونگی تأثیر آن بر خود تجارت است. اهداف تعیین شده در سطح پورتفولیو به‌صورت پروژه‌ها، برنامه‌ها و فعالیت‌های مختلف عملیاتی شکل می‌گیرند.

مزایای پورتفولیو در پروژ‌ه‌ها

هم‌ترازی پروژه‌ها با اهداف تجاری:

همیشه مطمئن شوید که پروژه شما در محدوده برنامه استراتژیک شرکت قرار می‌گیرد، البته همیشه یک اولویت نیست، اما این جنبه مهم هر پروژه محسوب می‌شود.

ارتباط بینش پروژه با سطح اجرایی:

درحالی‌که ممکن است در مورد یک پروژه منفرد به ذی‌نفعان گزارش دهید، در واقع شما بیشتر جزئیات پیشرفت پروژه را توضیح می‌دهید. هنگام مدیریت پورتفولیویی از پروژه‌ها، می‌توانید داده‌های پیشرفته‌تری جمع‌آوری کنید تا بینش عمیق‌تری را که مدیران می‌خواهند، فراهم کنید.

تخصیص منابع:

درست همان‌طور که منابع خود را در یک پروژه تخصیص می‌دهید، می‌توانید همین کار را با پورتفولیو پروژه انجام دهید. در زمان به‌کارگیری پورتفولیو، شما دید گسترده‌تری از محل تخصیص بیش از حد یا کمبود منابع دارید.

شناسایی و اصلاح مشکلات عملکرد:

 هنگام مدیریت پورتفولیو پروژه، هر مشکلی که در طول اجرای بسیاری از پروژه‌ها به وجود آید می‌تواند به‌راحتی از طریق تجزیه‌وتحلیل پورتفولیو شناسایی شود که به شما امکان می‌دهد آن‌ها را به‌سرعت شناسایی و رفع کنید.

شناسایی و ارزیابی خطرات و تأثیرات پروژه:

خطرات موجود در مجموعه پروژه‌های شما چیست؟ در صورت نمایش می‌توانید آن‌ها را شناسایی کنید؟ چگونه؟ و سپس، برای رفع تأثیر آن‌ها در پیشرفت پروژه خود، چه کاری انجام می‌دهید؟ همه این سؤالات را باید بپرسید تا بتوانید هنگام مدیریت پورتفولیو پروژه به‌موقع به آن‌ها پاسخ دهید.

نرم‌افزارها و ابزارهای مدیریت پورتفولیو پروژه‌ها

انتخاب نرم‌افزار و ابزارهای مناسب برای مدیریت پورتفولیو پروژه، اغلب کلید موفقیت PPM است. لیست زیر از بهترین نرم‌افزارهای مدیریت پورتفولیو پروژه به شما کمک می‌کند تا بهترین مورد را برای شرایط و پروژه‌های خود پیدا کنید.

1. monday.com
2. Smartsheet
3. Sciforma
4. Proggio
5. Celoxis
6. Runn
7. Bubble
8. ProjectManager
9. Zoho Projects
10. Changepoint

اگر تمایل دارید با پورتفولیو سرمایه‌گذاری آشنا شوید، ادامه مطلب می‌تواند برای شما بسیار کاربردی و جذاب باشد پس با ما همراه باشید ….

پورتفولیو سرمایه‌گذاری (investment portfolio)

سبد سرمایه‌گذاری (شاید به گوشتان خورده باشد: پورتفوی سرمایه‌گذاری) مجموعه‌ای از دارایی‌های مالی متعلق به یک سرمایه‌گذار است که ممکن است شامل اوراق قرضه، سهام، ارز، پول نقد و معادل آن و کالاها باشد. بعلاوه، به گروهی از سرمایه‌گذاری‎ها گفته می‌شود که یک سرمایه‌گذار برای اطمینان از حفظ سرمایه یا دارایی از آن‌ها برای کسب سود استفاده می‌کند. در ادامه مطالب به اجزا پورتفوی سرمایه‌گذاری ، انواع پورتفوی سرمایه‌گذاری و مراحل ایجاد یک پورتفولیو سرمایه‌گذاری می‌پردازیم.

اجزای پورتفولیو سرمایه‌گذاری

دارایی‌هایی که در یک پورتفوی سرمایه‌گذاری گنجانده می‌شوند، کلاس دارایی نامیده می‌شوند. سرمایه‌گذار یا مشاور مالی باید اطمینان حاصل کند که برای حفظ تعادل، دارایی خوبی وجود دارد که به رشد سرمایه با ریسک محدود یا کنترل شده کمک می‌کند. پورتفو‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

1. سهام

سهام رایج‌ترین مؤلفه پورتفوی سرمایه‌گذاری است. آن‌ها به بخشی یا سهم یک شرکت اشاره دارند. این بدان معناست که صاحب سهام، مالک بخشی از شرکت است. اندازه سهام مالکیت به تعداد سهام او بستگی دارد.

سهام منبع درآمد است زیرا شرکت درحالی‌که سود می‌برد، بخشی از سود خود را از طریق سود سهام به سهام‌داران خود تقسیم می‌کند. همچنین، همان‌طور که سهام خریداری می‌شود، بسته به عملکرد شرکت، آن‌ها می‌توانند با قیمت بالاتری نیز فروخته شوند.

2. اوراق قرضه

وقتی یک سرمایه‌گذار اوراق قرضه را خریداری می‌کند، در حال قرض دادن پول به ناشر اوراق قرضه مانند دولت، شرکت یا آژانس است. یک

اوراق قرضه دارای تاریخ سررسید است، به این معنی که تاریخی که مبلغ اصلی برای خرید اوراق قرضه با بهره بازگردانده شده است.

در مقایسه با سهام، اوراق قرضه خطر چندانی ندارند، اما پاداش بالقوه کمتری دارند.

3. سرمایه‌گذاری‌های جایگزین

سرمایه‌گذاری‌های جایگزین نیز می‌توانند در سبد سرمایه‌گذاری گنجانده شوند. این‌ها ممکن است دارایی‌هایی باشند که ارزش آن‌ها می‌تواند رشد کرده و چندبرابر شود مانند طلا، نفت و املاک و مستغلات. سرمایه‌گذاری‌های جایگزین معمولاً کمتر از سرمایه‌گذاری‌های سنتی مانند سهام و اوراق بهادار معامله می‌شود.

اجزای پورتفولیو سرمایه‌گذاری

دارایی‌هایی که در یک پورتفوی سرمایه‌گذاری گنجانده می‌شوند، کلاس دارایی نامیده می‌شوند. سرمایه‌گذار یا مشاور مالی باید اطمینان حاصل کند که برای حفظ تعادل، دارایی خوبی وجود دارد که به رشد سرمایه با ریسک محدود یا کنترل شده کمک می‌کند. پورتفو‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

1. سهام

سهام رایج‌ترین مؤلفه پورتفوی سرمایه‌گذاری است. آن‌ها به بخشی یا سهم یک شرکت اشاره دارند. این بدان معناست که صاحب سهام، مالک بخشی از شرکت است. اندازه سهام مالکیت به تعداد سهام او بستگی دارد.

سهام منبع درآمد است زیرا شرکت درحالی‌که سود می‌برد، بخشی از سود خود را از طریق سود سهام به سهام‌داران خود تقسیم می‌کند. همچنین، همان‌طور که سهام خریداری می‌شود، بسته به عملکرد شرکت، آن‌ها می‌توانند با قیمت بالاتری نیز فروخته شوند.

2. اوراق قرضه

وقتی یک سرمایه‌گذار اوراق قرضه را خریداری می‌کند، در حال قرض دادن پول به ناشر اوراق قرضه مانند دولت، شرکت یا آژانس است. یک

اوراق قرضه دارای تاریخ سررسید است، به این معنی که تاریخی که مبلغ اصلی برای خرید اوراق قرضه با بهره بازگردانده شده است.

در مقایسه با سهام، اوراق قرضه خطر چندانی ندارند، اما پاداش بالقوه کمتری دارند.

3. سرمایه‌گذاری‌های جایگزین

سرمایه‌گذاری‌های جایگزین نیز می‌توانند در سبد سرمایه‌گذاری گنجانده شوند. این‌ها ممکن است دارایی‌هایی باشند که ارزش آن‌ها می‌تواند رشد کرده و چندبرابر شود مانند طلا، نفت و املاک و مستغلات. سرمایه‌گذاری‌های جایگزین معمولاً کمتر از سرمایه‌گذاری‌های سنتی مانند سهام و اوراق بهادار معامله می‌شود.

انواع پورتفولیوهای سرمایه‌گذاری

پورتفو با توجه به استراتژی‌های خود برای سرمایه‌گذاری در انواع مختلف وجود دارند.

1. پورتفولیوسبد رشد (Growth portfolio)

هدف سبد رشد این است که رشد را با ریسک‌پذیری بیشتر، از جمله سرمایه‌گذاری در صنایع درحال‌رشد، تقویت کند. اوراق بهادار متمرکز بر سرمایه‌گذاری‌های رشد معمولاً جوایز بالقوه بالاتری را ارائه می‌دهند و هم‌زمان ریسک بالقوه بالاتری نیز دارند. سرمایه‌گذاری در رشد معمولاً شامل سرمایه‌گذاری در شرکت‌های جوان‌تر است که در مقایسه با شرکت‌های بزرگ‌تر و با سابقه، پتانسیل بیشتری برای رشد دارند.

2. پورتفولیو درآمد (Income portfolio)

به‌طورکلی، پورتفوهای درآمد بیشتر متمرکز بر تأمین درآمد منظم از سرمایه‌گذاری‌ها هستند و نه تمرکز بر سودهای بالقوه سرمایه.

به‌عنوان‌مثال خرید سهام بر اساس سود سهام، سهام به‌جای سابقه افزایش قیمت سهام است.

3. پورتفولیو ارزش (Value portfolio)

در پورتفو ارزش، یک سرمایه‌گذار از خرید دارایی‌های ارزان‌قیمت با ارزیابی بهره می‌برد. آن‌ها به‌ویژه در مواقع دشوار اقتصادی که بسیاری از مشاغل و سرمایه‌گذاری‌ها برای بقا و زنده ماندن تلاش می‌کنند بسیار مفید هستند؛ بنابراین، سرمایه‌گذاران به جستجوی شرکت‌هایی با پتانسیل سود می‌پردازند اما در حال حاضر قیمت آن‌ها کمتر از آنچه تجزیه‌وتحلیل ارزش بازار منصفانه ارزیابی می‌کند، هستند. به طور خلاصه، سرمایه‌گذاری ارزشی بر یافتن معامله در بازار متمرکز است.

مراحل ایجاد پورتفولیو سرمایه‌گذاری

برای ایجاد یک پورتفولیو خوب سرمایه‌گذاری، یک سرمایه‌گذار یا مدیر مالی باید مراحل زیر را اجرا کند.

1. هدف پورتفولیو را تعیین کنید

سرمایه‌گذاران باید به این سؤال پاسخ دهند که پرتفوی سرمایه‌گذاری برای چه هدفی در نظر گرفته شده است.

2. گردش سرمایه‌گذاری را به حداقل برسانید

برخی از سرمایه‌گذاران دوست دارند به طور مداوم در یک بازه زمانی کوتاه سهام را خریداری و سپس بفروشند. آن‌ها باید به یاد داشته

باشند که این باعث افزایش هزینه‌های معامله می‌شود.

3. زیاد برای یک دارایی هزینه نکنید

هرچه قیمت خرید دارایی بیشتر باشد، نقطه سرعتی برای رسیدن به آن بالاتر است؛ بنابراین، هرچه قیمت دارایی کمتر باشد، سود احتمالی بالاتر خواهد بود.

4. هرگز به یک سرمایه‌گذاری متکی نباشید

رمز موفقیت در پورتفولیوها متنوع کردن سرمایه‌گذاری‌ها است. وقتی برخی از سرمایه‌گذاری‌ها روبه‌زوال است، ممکن است برخی دیگر

در حال افزایش باشند. داشتن طیف وسیعی از سرمایه‌گذاری‌ها به کاهش ریسک کلی برای یک سرمایه‌گذار کمک می‌کند.

جمع‌بندی مطلب

پورتفولیو، پروگرام یا برنامه (Program) و همچنین پروژه سه مفهومی وابسته به یکدیگر در حوزه‌ی کسب‌وکار هستند. شناخت دقیق و ارتباط بین آن‌ها اهمیتی اساسی و کلیدی دارد.

در این مقاله در مورد اینکه مفهوم پورتفولیو چیست و چه انواع پورتفوی سرمایه‌گذاری  و اجزایی پورتفوی سرمایه‌گذاری(پورتفولیو سرمایه‌گذاری) دارد صحبت کردیم و با مزایای پورتفولیو در پروژه‌ها و  پورتفولیو در مدریت پروزه  آشنا شدیم.  اگر قصد حرفه‌ای شدن در زمینه مدیریت پورتفولیو را دارید پیشنهاد می‌شود که در یک دوره آموزشی شرکت کنید. مجموعه پیشرو مدیریت پیران (PMPiran) با برگزاری دوره مدیریت حرفه‌ای پورتفولیو و آمادگی آزمون PfMP در خدمت شما علاقه‌مندان به مدیریت پورتفولیوی پروژه می‌باشد.